Bàn về những SỰ TÍCH và TRUYỀN THUYẾT

Tôi định sau câu chuyện khởi đầu sẽ theo dòng lịch sử như truyền thuyết Sơn tinh, Thủy tinh, Thánh Gióng, Lạc Long Quân và Âu Cơ... nhưng anh bạn trẻ Đoàn Bách gợi ý nên lại khởi đầu bằng truyền thuyết Tả Ao.

Ngay từ khi mới lớn tôi đã được nghe những chuyện lâm ly đầy bí ẩn về Tả Ao, quê ông ở đâu, ngày đó không ai biết nhưng người ta kể rằng ông mồ côi cha mẹ từ bé, một người Tàu bán thuốc dạo thấy đứa bé thông minh nhanh nhẹn nên đã đón sang Trung Quốc, rồi được một thầy địa lý nổi tiếng truyền dạy. Tả Ao thông minh, học một biết mười, nhà thầy có căn buồng không ai được vào, mỗi lần phải tìm thứ gì dưới lòng đất, Tả Ao đều thấy thầy vào buồng một lát rồi ra tìm được ngay... Một hôm, nhân thầy đi vắng Tả Ao tò mò trèo tường, dỡ mái nhòm vào thì thấy một con rồng đất nổi lên ở góc, đến đứng trước mặt thì từ hai mắt con rồng chảy ra hai dòng nước trong vắt, biết là nước quý, Tả Ao hứng và bôi lên mắt.

Thầy về, sinh nghi mới lấy đất hòa vào chậu nước rồi vờ vô tình đánh rơi cái kim, thấy thầy loay hoay, Tả Ao thò tay lấy trúng cái kim khỏi chậu, thầy biết trò đã lấy trộm nước thần bèn đuổi về nước, nhưng hình như trò cũng đã kịp học hết các bài của thầy.

Về Việt Nam, ông đi khắp chợ cùng quê giúp người, khắp nước đâu đâu cũng có dấu ấn của ông, khi còn nhỏ nghe chuyện, tôi cứ tưởng ông là người trong Phủ trong Tỉnh vậy.

Làng tôi có hai cái bãi, một cái gọi là Bãi Xi, tương truyền khi làng đắp cái nền ấy để làm Đình, được mời đến, Tả Ao không đồng ý mới chuyển ra chỗ bây giờ, cái nền cũ thành Bãi Xi, thủa nhỏ chúng tôi vẫn đá bóng, ai cần đóng cối lại ra lấy vài gánh về (Vì đất ở đây tơi, đỏ).

Thứ hai là bãi Chùa Tư, hay còn gọi là Gò Con Nhện, gọi vậy là vì cái gò có rất nhiều bờ ruộng bám vào xung quanh, nhìn từ trên cao như con nhện vậy, còn tên gọi Chùa Tư là do trước làng định xây chùa ở đó, cũng do Tả Ao mà chùa chuyển ra tận bờ sông Nhuệ như bây giờ.

Những truyền thuyết về ông như:

-Dân CN xin ông đặt hướng đình sao cho người làng ra thiên hạ “Kẻ khác phải nhường đường”, đình làm xong, cả làng làm nghề hót phân, người ta thắc mắc ông mới giải thích: “Các cụ thấy không! Người làng mình gánh phân, ai cũng phải nhường đường đấy chứ...!”

-Làng khác lại thích “Đè đầu cưỡi cổ thiên hạ”, thế là sau khi đặt lại hướng đình, cả làng đi cắt tóc, người ta thắc mắc, ông lại hỏi: “Có phải người làng mình đang đè đầu cưỡi cổ thiên hạ không...?

Đại khái nhiều chuyện như thế.

Tả Ao là nhân vật thật, tài giỏi thật, nổi tiếng khắp Miền Bắc thật nhưng câu chuyện nước mắt rồng đất, chuyện nhặt cây kim trong chậu là do người ta nghĩ ra để thần thánh hóa nhân vật mà thôi.

Đất CN có đồng bãi màu mỡ, trồng hoa màu rất tốt, trồng hoa màu thì phải đi nhặt phân về mà bón, lâu ngày thành nghề truyền thống chứ đâu phải tại “Hướng đình”. Một người cắt tóc, truyền nghề cho con cháu, người nọ truyền người kia mà thành “làng nghề” chứ cũng đâu phải tại hướng đình... Đấy là do người ta ghép những hiện tượng đã có với nhân vật để thành chuyện vui vậy thôi.

Khi giặc Ân sang cướp nước ta, hẳn là có một nhân vật sức vóc, trí tuệ hơn người, lập chiến công lớn, góp phần quan trọng dẹp tan ngoại xâm, nhân vật ấy có thể tử trận vào những phút cuối hay vì lý do khác mà mất sớm, biết ơn và thương sót người dân mới cho rằng: Người này là Thánh từ trên trời xuống giúp dân diệt giặc, xong việc lại về trời... Những chi tiết khác như người mẹ ướm chân ngoài đồng, cậu bé yếu đuối vươn mình thành tráng sỹ..., ngựa sắt phun lửa..., những dấu chân ngựa thành ao, hồ... đều không thể có thật, dân ta đã “Thần thánh hóa” nhân vật và cũng là thể hiện ý trí và nguyện vọng của mình mà thôi.

Khi đồng bằng Bắc bộ còn hoang vu, các dân tộc (Thiểu số bây giờ) sống ở những vùng núi cao (Chắc cũng như bây giờ). Người Việt (Giống như người phía Nam Trung Quốc) có lẽ sống ở những vùng trung du. Hẳn có một người (Có thể từ Bắc Việt lúc đó xuống) có công dựng bờ cõi, tổ chức dân chúng khai khẩn làm ăn, khắc chế thiên nhiên, chống giặc phương Bắc ... Người đời sau nhớ ơn mà tôn là cha mẹ dân tộc... có lẽ truyền thuyết Lạc Long Quân và Âu Cơ chỉ có thế.

Tích đẻ trăm trứng, nửa lên rừng, nửa xuống biển là người ta nghĩ ra để giải thích hiện tượng những người sống ở những vùng địa lý khác nhau trong cùng một đất nước, qua đó giáo dục người dân biết thương yêu đoàn kết lẫn nhau giữa các bộ tộc, cũng là ý tốt thường tình.

Lịch sử dựng nước gắn liền với giữ nước, từ buổi sơ khai đến hôm nay chưa bao giờ người phương Bắc để cho người Nam được yên, thế nên từ các Tù trưởng, các vị Vua đầu tiên đã biết kêu gọi tinh thần thương yêu nhau, đoàn kết chống ngoại xâm ..., tích “Đồng bào” chắc cũng nhằm mục đích ấy.

Các truyền thuyết khác, về các nhân vật lịch sử khác cũng như vậy mà suy.

Càng gần đây thì sự huyền bí càng bớt đi, toàn dân tôn thờ Đức Thánh Trần (Trần Hưng Đạo) ..., trong tâm những “Trí thức Việt” chân chính, hẳn nhiều người tôn thờ Nguyễn Trãi, Nguyễn Du ... nhưng trong dân gian không thấy những truyền thuyết hoang đường về những nhân vật này nữa.

Cần phải nhắc lại rằng: Trên đây là những nhận định rất chủ quan của cá nhân người viết, hoàn toàn không có ý khẳng định đúng-sai!

Cũng nhận định chủ quan rằng: Từ xưa đến nay, chưa bao giờ nạn mê tin dị đoan lại ghê gớm, lại hoành hành đời sống xã hội như bây giờ!

Suy tôn, thờ cúng người có công dựng nước và giữ nước là truyền thống tốt đẹp nhưng người viết chỉ hy vọng cùng nhìn những sự kiện lịch sử, những nhân vật lịch sử đúng mức, khoa học để thấy rằng: Các tiền nhân, những người đã hết lòng hết sức vì quốc gia dân tộc không bao giờ có thể hài lòng nhận lễ của Quan than, Dân gian, kẻ lười...